2023 was een jaar met verschillende gezichten voor de Haven Rotterdam. Er was 6,1 procent minder goederenoverslag als gevolg van voortdurende geopolitieke onrust, lage economische groei en hoge inflatie. Tegelijk is de verduurzaming van de logistiek nu echt op gang, met de aanleg van een nationaal waterstofnetwerk en nieuwe walstroomaansluitingen. Meer laadpleinen voor elektrische trucks zijn in aantocht.
De omvang van de totale goederenoverslag in de Rotterdamse haven bedroeg in 2023 438,8 miljoen ton. Dit is 6,1 procent lager dan in 2022 (467,4 miljoen ton). De daling betrof vooral de overslag van kolen, containers en overig droog massagoed. De overslag nam toe in de segmenten agribulk, ijzererts & schroot en LNG.
Boudewijn Siemons, CEO Havenbedrijf Rotterdam: “Het jaar 2023 kenmerkte zich door voortdurende geopolitieke onrust, lage economische groei als gevolg van hogere rentes en haperende wereldhandel. Dit heeft een logisch effect gehad op de overslag in de Rotterdamse haven. Het was echter ook het jaar van veel grote investeringsbeslissingen en mijlpalen in de transitie naar een duurzame haven. We hebben de definitieve investeringsbeslissing genomen voor de aanleg van het CO₂-transport- en -opslagproject Porthos. Ook is de bouw van het nationale waterstofnetwerk in de Rotterdamse haven van start gegaan. En we hebben dit jaar een aantal belangrijke ontwikkelingen in het logistieke segment gevierd, zoals de aankondiging van de uitbreidingen van containerterminals APMT en RWG en de ingebruikname van de CER. Allemaal ontwikkelingen die ons een stap dichterbij een succesvol en toekomstbestendig haven- en industriecomplex brengen.”
Overslag
De overslag van droog massagoed daalde in 2023 ten opzichte van 2022 met 11,8 procent.
Binnen het segment agribulk was de toename van de aanvoer van mais opvallend. In Europa hadden boeren te kampen met misoogsten door droogte en overstromingen. Daardoor is er 50 procent meer mais geïmporteerd. De overslag van kolen nam af met 20,3 procent naar 23,1 miljoen ton, met name door de lage vraag naar energiekolen voor stroomproductie. In 2022 steeg de vraag naar energiekolen sterk vanwege zorgen om de energiezekerheid en sterk stijgende gasprijzen. De overslag van ijzererts & schroot nam toe met 9,9 procent naar 28,1 miljoen ton. Ertsvoorraden zijn aangevuld nadat er in 2022 weinig erts werd geïmporteerd vanwege de lage staalproductie. De schrootafvoer in Rotterdam steeg met 32 procent.
De negatieve cijfers in de overslag van overig droog massagoed zijn toe te schrijven aan de verminderde vraag naar grondstoffen door de Europese industrie. De opvallende daling van 49,4 procent van overig droog massagoed en de stijging van 31,3 procent van agribulk zijn veroorzaakt door een correctie op verkeerde aangiftes in het zeehavengeld systeem in 2022. Zonder de vertekening is de daling van overig droog massagoed 24,7 procent en de stijging van agribulk 3,0 procent.
Er is vorig jaar 3,4 procent minder nat massagoed overgeslagen. Ruwe olie liet een daling zien van 1,4 procent als gevolg van het wegvallen van boord-boordoverslag. De overslag van minerale olieproducten daalde met 6,5 procent. Dit kwam voornamelijk door de afname van de overslag van stookolie en nafta. Hierdoor werd er voor het eerst meer gasolie dan stookolie overgeslagen. De overslag van LNG steeg met 3,7 procent naar 11,9 miljoen ton. Europa blijft veel LNG importeren als vervanging van Russisch aardgas per pijpleiding. Ook vond er meer bunkering plaats met zeegaande LNG-tankers. Overig nat massagoed daalde in alle onderliggende categorieën (chemische, hernieuwbare en plantaardige producten) met 5,9 procent naar 36,1 miljoen ton. Dit kwam vooral door lage vraag en voorraadvermindering.
Containers en breakbulk
In 2023 nam de overslag van containers in tonnen af met 6,8 procent tot 130,1 miljoen ton en in TEU met 7,0 procent tot 13,4 miljoen TEU. De containeroverslag is de laatste jaren erg volatiel gebleken door de COVID-periode en geopolitieke ontwikkelingen. De in 2022 ingezette daling heeft zich in 2023 voortgezet. De belangrijkste redenen zijn de lagere consumptie, lagere productie in Europa en het wegvallen van volumes van en naar Rusland vanwege de sancties. Het aantal scheepsbezoeken in het containersegment steeg licht met 1,0 procent. De belading van de containerschepen lag echter 7,8 procent lager. Het Roll-on / Roll-off (RoRo) segment is afgenomen met 5,0 procent tot 25,9 miljoen ton. De zwakke Britse economie en de achterblijvende consumptie blijven hier de grootste oorzaken van. De afname met 5,0 procent van overig stukgoed heeft voor een belangrijk deel te maken met de daling van de containertarieven. Die zijn in 2023 sterk gedaald, waardoor er meer lading in containers is verscheept i.p.v. als stukgoed. Daarnaast betekende de tegenvallende vraag in Europa vanwege inflatie en oplopende rentestanden dat veel voorraden lang op de stukgoedterminals bleven staan en er minder ruimte was voor additionele ladingacquisitie.
Uitbreiding containerterminals door APMT en RWG
Containerterminals APM Terminals en Rotterdam World Gateway (RWG) hebben in 2023 aangekondigd hun terminals in de Prinses Amaliahaven te gaan uitbreiden. De uitbreiding van APMT beslaat een terrein van zo’n 47,5 hectare, inclusief een diepzeekade met een totale lengte van één kilometer. Met de uitbreiding van APMT komt er ongeveer twee miljoen TEU aan terminalcapaciteit bij. De oplevering van de kademuur staat gepland voor de tweede helft van 2024. Bij RWG betreft de uitbreiding ongeveer 45 hectare terminalterrein en 920 meter kademuur. De capaciteit van RWG groeit hiermee gefaseerd met 1,8 miljoen TEU. Beide terminals worden voorbereid op het gebruik van walstroom en zullen CO₂-neutraal opereren.
Container Exchange Route (CER)
Eind 2023 is de CER in gebruik genomen. Het 17 kilometer lange gesloten wegennetwerk verbindt op dit moment de containerterminals van Rotterdam World Gateway (RWG), de Delta terminal van Hutchison Ports ECT Rotterdam (ECT), de terminals en depots van QTerminals Kramer Rotterdam (KDD, RCT en DCS) en de Rijksinspectie Terminal van de Douane met elkaar. De CER levert een grote bijdrage aan de veiligheid, integriteit, efficiëntie en duurzaamheid in de Rotterdamse haven.
Voortgang energietransitie
Half oktober heeft Porthos de definitieve investeringsbeslissing genomen. Het systeem voor transport en opslag van CO₂ van Porthos bestaat uit een onshore leiding die vanaf de Botlek door het havengebied loopt naar een compressorstation op de Maasvlakte. Vanaf het compressorstation loopt de CO₂ leiding naar lege gasvelden onder de bodem van de Noordzee. Deze ‘backbone’ wordt grotendeels in de al aanwezige leidingenstroken aangelegd. Op een tiental strategische locaties is een afsluiter- of aansluitlocatie voorzien om bedrijven in de haven hun afgevangen CO₂ in het systeem te laten brengen. Dankzij Porthos wordt straks 2,5 miljoen ton CO₂ per jaar afgevangen en permanent opgeslagen. CO₂ opslag is daarmee een wezenlijke maatregel voor de industrie om bij te dragen aan de Nederlandse klimaatdoelstellingen.
Aanleg nationale waterstofnetwerk
De bouw van het nationale waterstofnetwerk is op 27 oktober officieel start gegaan in de Rotterdamse haven. Het netwerk, dat open is voor alle toeleveranciers en afnemers van waterstof zal straks 1.200 kilometer lang zijn en 5 Nederlandse industriële clusters toegang bieden tot groene waterstof. Het eerste deel van meer dan 30 kilometer loopt van het conversiepark op de Maasvlakte naar Pernis. Op het conversiepark wordt nu de eerste van vier waterstoffabrieken gebouwd. Deze 200MW waterstoffabriek, de Holland Hydrogen 1, maakt groene waterstof met elektriciteit van windparken op zee en zal naar verwachting in 2025 de eerste groene waterstof aan de productielocatie in Pernis kunnen leveren. Met de beoogde Delta Rhine Corridor komt er ook een verbinding met Duitsland.
Walstroom
Begin juni startte de bouw van de walstroominstallatie voor cruiseschepen aan de Holland Amerikakade. Het ministerie van Infrastructuur & Waterstaat, de gemeente Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam maken de aanleg financieel mogelijk. Boskalis nam in november een grootschalige walstroomvoorziening in gebruik op zijn locatie in de Waalhaven. Een deel van de schepen van DFDS die aanmeren in Vlaardingen kreeg vanaf eind 2023 elektriciteit via een walstroominstallatie. Het gebruik van walstroom vermindert zowel de uitstoot van CO₂, stik- als fijnstof. Bovendien neemt het geluid van de schepen aanzienlijk af.
Als gevolg van de geopolitieke ontwikkelingen en aankomende verkiezingen in verschillende landen wordt verwacht dat ook 2024 een onvoorspelbaar jaar wordt. Des te belangrijker is het om in deze volatiele tijden als haven een stabiele koers te blijven varen en plannen tot uitvoering te brengen die de transitie verder helpen. In 2024 zal de bouw van Porthos starten en wordt er verder vormgegeven aan het ontwikkelen van het tweede conversiepark. Er worden (private) investeringsbeslissingen verwacht voor waterstoffabrieken, bio-raffinaderijen, het spooremplacement Maasvlakte-Zuid en het Prinses Alexiaviaduct op de Maasvlakte. Verder worden er nieuwe stappen gezet in de realisatie van walstroomvoorzieningen voor o.a. cruiseschepen, containerschepen en Roll-on/Roll-off-schepen. Ook wordt er in 2024 verder gewerkt aan de inzet en beschikbaarheid van nieuwe, duurzame brandstoffen en wordt er geïnvesteerd in laadinfrastructuur voor elektrische vrachtwagens om aan de verwachte vraag naar duurzaam wegvervoer te kunnen voldoen.
